GRAFiK TASARIMDA YARATICI SÜREÇLER:
Grafik tasarım süreci, günümüzün yorgun ve dalgın izleyicisinin
ilgisini mesaja çekebilecek yeni yöntemler bulmak için yapılan araştırmaları
içerir. Bu araştırmaların hammaddesi ise yaratıcılıktır. Grafik tasarımda
yaratıcılık; önceden birbirleriyle hiçbir ilişkisi olmayan unsurlar arasında
bağlantı kurarak, bir iletişim problemini çözme yetisi olarak tanımlanabilir.
Etkileyici bir fikir bulma yönündeki araştırmalar, tasarım sürecinin en
kritik evresini oluştururlar. Her grafik tasarım probleminin içinde birçok olası
çözüm bulunur. Birçok tasarımcı deneyim ve tasarım bilgileri ile belirli bir
plan ya da yöntem uygulamadan, sezgilerle çözüme ulaşmaya çalışır.
Bunun yanısıra, yaratıcılık üzerine yazılmış kitaplarda tasarım süreci içinde
kullanılan birçok yaratıcı teknikten sözedilmektedir.
Bilinçli ya da bilinçsiz bir biçimde, grafik tasarım süreci içinde yaygın
olarak kullanılan altı yaratıcı tekniği kısaca inceleyelim:
a) Dikey ve Kapsamlı Düşünme:
Dikey düşünme, en açık ve en mantıksal çizgiyi izler. Bu çizgi, insan
beyninin normal çalışma yoludur. Alışılmış, etkili ve mantıklı bir çözüm
bulma yöntemidir. Kapsamlı düşünme ise umulmayanı ve denenmeyeni bulma
yöntemidir. Dikey düşünme ile kapsamlı düşünme arasındaki farkı en iyi
açıklayan örnek, çukur açma işlemidir. Dikey düşünme yönteminde çukur,
tek bir noktaya açılır ve sürekli olarak derinleştirilir. Kapsamlı düşünme
yönteminde ise çukurlar değişik noktalara açılırlar. Kapsamlı düşünme
yönteminde yaratıcı, rastlantısal ve yenilikçi çözümlere gidebilme şansı
yüksektir.
b) Yaratıcı Grup Toplantıları: (Brainstorming / Beyin Fırtınası)
Bir grup tarafından yürütülen klasik bir problem çözme yöntemidir.
Yaratıcı grup toplantılarına katılacak üyelere oturum öncesinde problemle
ilgili bir metin verilir. Böylelikle her üye, toplantıya belirli bir ön hazırlık
yaparak gelir. Oturum sırasında bir başkan ve bir sekreter seçilir.
Toplantıda her üye, tartışılan kavramla ilgili olarak aklına gelen bütün fikir
ve olasılıkları; tuhaf ya da saçma olup olmadığına bakmaksızın, özgürce
ortaya atar. Bunda amaç; konuyla ilgili olarak mümkün olduğunca çok
sayıda fikir geliştirebilmektir. Toplantıdan sonra aynı grup ya da başka bir
grup, ortaya atılan fikirlerin bir değerlendirmesini yapar.
Bazı tasarımcılar, yaratıcı grup toplantılarını benimsememekte,
yaratıcılığın tek başına gerçekleştirilen bir eylem olduğunu
savunmaktadırlar.
c) Kuluçka Tekniği:
Bazı tasarımcılar herhangi bir tasarım problemi üzerinde belirli bir
süre yoğunlaştıktan sonra, dikkatlerini -kasıth olarak- başka bir konuya
yöneltlrler. Bu arada, önceki problemle ilgili yaratıcı düşünceler adeta
kuluçkaya yatırılmış olur. Tasarımcı, problemi yeniden ele aldığında daha
kapsamlı ve objektif bir bakış açısı kazanır, daha önce gözden kaçırdığı
eksiklik ve yanlışlıkları farkeder.
d) Not Alma Tekniği:
Birçok tasarımcı, problemle ilgili olarak aklına gelen bütün yaratıcı
çözüm olasılıklarını bir kağıda not eder. Hızlı eskiz ve taslaklarla birçok
yaratıcı düşünce ve buluş, kağıt üzerine kaydedilir. Günümüzde
bilgisayarlar, tasarımcıya yaratıcı bir düşüncenin farklı çeşitlemelerini
anında gösterebilmekte; yaratıcılığa ayrılan zamanı arttırırken, el işçiliğini
azaltmaktadır.
e) Sentez Yöntemi:
Birçok yaratıcı düşünce; çeşitliliğin, hatta birbirleriyle çelişik ya da
aykırı gibi görünen unsurların biraraya getirilmesiyle oluşmaktadır. Örneğin;
Pablo Picasso, Post-Empresyonist ressam Paul Cezanne‘ın resimleriyle
Afrika masklarını kübizmin esin kaynakları olarak göstermiştir.
f) Gözlemler:
Bakma, gözden geçirme, denetleme ve inceleme; tasarımcı ve sanatçıların yaratıcılıkta kullandıkları esin kaynakları arasındadır. Bir sanat müzesi, dayanıklı eşyalar satan bir dükkan ya da bir kütüphane beynin veri bankasını zenginleştirir ve yeni biçimsel buluşlara, renk düzenlemelerine kaynaklık edebilir.
Yaratıcılık bazılarına göre doğuştan gelen kişilik özelliklerine bağlıdır. Bazıları ise yaratıcılığın öğretilebileceğini savunurlar. Bize göre bu görüşlerin ikisi de yaratıcılığı tek başlarına açıklayamamaktadır.
İçinde bulunduğumuz bilgi çağında, sadece doğuştan gelen yaratıcı özelliklerle etkili çözümlere ulaşmak mümkün değildir. Günümüzün yaratıcı kişisi; çok
ve çeşitli konularda okumalı, izlemeli, araştırmalı, yaratıcı zekasını sözel ve
görsel verilerle sürekli olarak beslemelidir. Beynin veri deposu
zenginleştikçe; yeni ve denenmemiş yaratıcı çözümler bulma olasılığı da
artacaktır.
Bu makalede Prof. Dr. H. Emre Becer hocamızın makalelerinden alıntılar vardır.
KAYNAKÇA:
1- Nelson, Roy Paul, “The Design of Advertising”
2- Meggs, Philip B., “Type & Image”
3- May, Rollo, “The Courage to Create”
4- Adams, Robert, “Creativity in Communications”
5- Bernbach, William, “Bill Bernbach Defines the Four Disciplines of Creativity”
